Sposoby nabycia spadku

Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje tzw. otwarcie spadku. Oznacza to, że z tym momentem na spadkobierców – czy to ustawowych czy testamentowych – przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Innymi słowy to właśnie w tym momencie rodzi się uprawnienie umożliwiające nabycie spadku. Nabycie spadku następuje z mocy prawa, a zatem bez konieczności składania żadnego oświadczenia. Nabycie to nie ma także charakteru definitywnego, ostatecznego. Należy pamiętać, że nabycie spadku nie jest obowiązkiem. W terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, może on bowiem złożyć oświadczenie, w którym przyjmie bądź odrzuci spadek. Istnieją dwa sposoby przyjęcia spadku, które warto jest znać, bo to właśnie od sposobu przyjęcia spadku zależy, w jaki sposób, tj. z jakiego majątku, spadkobierca będzie odpowiadał za długi, które pozostawił po sobie spadkodawca.

Jedną z możliwości przyjęcia spadku jest przyjęcie spadku wprost. W praktyce oznacza to, że spadkobierca, który przyjął spadek, odpowiada za długi spadkowe bez żadnych ograniczeń, całym swoim majątkiem. Jeżeli zatem mamy pewność, że spadkodawca nie pozostawił po sobie długów bądź też długi te są tak nieznaczne, że będziemy mogli je spłacić ze spadku, warto jest skorzystać właśnie z tego sposobu. W przypadku przyjęcia spadku wprost spadkobierca musi bowiem pokryć koszt jedynie oświadczenia o przyjęciu spadku. Nie jest tutaj sporządzany żaden spis inwentarza, który jest z kolei jest wymagany przy drugim sposobie przyjęcia spadku – z dobrodziejstwem inwentarza. Sporządzenie takiego spisu wiąże się z poniesieniem kosztów, czasem nawet znacznych.

Kto może złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost?

Oświadczenie takie może złożyć tylko i wyłącznie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Jeżeli zatem osoba pragnąca przyjąć spadek wprost nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, to oświadczenie takie może za nią złożyć przedstawiciel ustawowy (np. rodzic bądź opiekun) za uprzednią zgodą sądu rodzinnego. Brak zgody sądu spowoduje, że oświadczenie takie będzie nieważne.

Istnieje także nabycie spadku we wskazany sposób poprzez złożenia takiego oświadczenia przez pełnomocnika.

W jaki sposób złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost?

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, aby oświadczenie takie złożyć w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym jako spadkobiercy dowiedzieliśmy się o tytule swojego powołania – z ustawy bądź z testamentu. W przypadku dziedziczenia  z ustawy wskazany wyżej termin biegnie od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o śmierci spadkodawcy. W razie dziedziczenia testamentowego biegnie on zaś od chwili, gdy spadkobierca dowiedział się o sporządzeniu testamentu i ustanowieniu go spadkobiercą (art. 1015 Kodeksu cywilnego, dalej kc).

Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że do chwili upływu wyżej wskazanego terminu i przed złożeniem oświadczenia, nabycie spadku ma charakter tymczasowy, ale rodzi określone skutki prawne. Najważniejszym z nich jest to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe jedynie ze spadku (art. 1030 kc). Co więcej, w przypadku postępowania o wykonanie obowiązku należącego do długów spadkowych (np. zapłaty długu zaciągniętego przez spadkodawcę) spadkobierca ma prawo domagać się zawieszenia postępowania do czasu złożenia przez niego oświadczenia co do przyjęcia/odrzucenia spadku lub upływu sześciomiesięcznego terminu. Należy również wskazać, że w tym czasie spadkobierca nie może zbyć spadku ani udziału w spadku.

Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost należy złożyć w sądzie rejonowym. Właściwość określana jest  według  okręgu  miejsca zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Możliwe jest także złożenie oświadczenia w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku bądź też przed notariuszem (art. 640 §1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego, dalej k.p.c.). Oświadczenie to może zostać złożone ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym przez notariusza bądź konsula. Art. 641 k.p.c. reguluje dokładną treść składanego oświadczenia. Powinno ono zawierać: imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,. Dodatkowo konieczne jest wskazanie tytułu powołania do spadku oraz oczywiście samą treść złożonego oświadczenia. Spadkobierca w oświadczeniu musi także wymienić osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych. Finalnie konieczne jest także powołać wszystkie znane sobie testamenty (ich treść, miejsce przechowywania) oraz dołączyć wypis aktu zgonu spadkodawcy.

Jaki jest koszt złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku wprost?

Od wniosku o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez sąd pobiera się opłatę stałą w wysokości 50 zł. Maksymalna stawka taksy notarialnej za odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku również wynosi 50 zł.

Co jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w terminie sześciu miesięcy?

W takiej sytuacji, w zależności od chwili otwarcia spadku, niesie to ze sobą różny skutek:

– w przypadku spadków otwartych przed dniem 18.10.2015 r. brak oświadczenia jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku,

– w przypadku spadków otwartych od dnia 18.10.2015 r. brak oświadczenia jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Kancelaria Adwokacka oferuje usługi w zakresie inicjowania oraz prowadzenia spraw spadkowych. Zapraszamy do współpracy.