Nierówne udziały małżonków

Tytułem wstępu 

Zasadą, wynikającą wprost z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 43 § 1), jest, iż  małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Oznacza to ni mniej, ni więcej, że wszystkie dobra zgromadzone podczas trwania wspólności majątkowej należą się w równej części obu małżonkom. Jest to oczywiście duże uproszczenie, albowiem tak długo, jak trwa wskazana wspólność, nie są wyodrębnione żadne części, którymi każdy z małżonków może swobodnie rozporządzać. Zaznaczam, że wskazany zapis rzutuje raczej na sytuację, gdy taka wspólność majątkowa jest znoszona. Wtedy też, co do zasady, każdy z małżonków ma prawo do 1/2 zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa majątku. Jak dobrze wiemy, od każdej zasady istnieją zawsze pewne wyjątki. Takim wyjątkiem jest właśnie wniosek o nierówne udziały małżonków w podziale majątku wspólnego.

Kiedy mogę żądać orzeczenia nierównych udziałów?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej k.r.o.), formułuje w art. 43 § 2 określone przesłanki, które muszą zostać spełnione. Pierwszą i chyba najbardziej oczywistą jest sformułowanie samego żądania co do określenia nierównych udziałów przez małżonka. Drugą przesłanką jest wystąpienie ważnych powodów, które uzasadniają takie żądanie. Trzecią i ostatnią przesłanką jest okoliczność, iż małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego.

Żądanie małżonka w zakresie określenia nierównych udziałów

Sąd z urzędu nie bada zaistnienia okoliczności przemawiających za takim rozstrzygnięciem. W postępowaniu sądowym w przedmiocie podziału majątku wspólnego sąd z urzędu ustala jedynie skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi. Zasadą jest, że wniosek taki powinien wskazywać w jakiej proporcji udział żądającego ma być większy względem drugiej strony. Przyjęło się, że wskazany zapis dokonuje się w procentach (np. 70% do 30 %).

Ważne powody przemawiające za określeniem nierównych udziałów przy podziale majątku wspólnego

 Przepisy nie regulują w tym zakresie katalogu zamkniętego powodów przemawiających za orzeczeniem takiego podziału. Wieloletnia praktyka sądowa pozwala na wskazanie przykładowych powodów przemawiających za nierównymi udziałami. Za  ważny powód ustalenia nierównych udziałów może być uznane między innymi  nieodpowiednie,  nieetyczne zachowanie jednego z małżonków, jawne trwonienie majątku wspólnego przez jednego z małżonków (np. Ryzykowne i nielogiczne inwestycje, operacje finansowe,  hazard, alkoholizm). Za takim orzeczeniem może przemawiać także długotrwała faktyczna separacja współmałżonków, gdy prowadzone są w istocie oddzielne gospodarstwa rodzinne.

W tym miejscu należy wskazać, iż co do zasady zaistnienie ważnego powodu jest związane zawsze z formą celowego działania, bądź działania, którego skutki małżonek mógł  przewidzieć. Tym samym fakt, że np. jeden z małżonków zachorował i na skutek tego konieczne było wydatkowanie znacznej kwoty ze wspólnego budżetu na jego leczenie, nie będzie uznane za opisywany ,,ważny powód”. W tym zakresie bardzo znaczące jest zbadanie, w jaki sposób małżonkowie wykorzystywali swoje realne możliwości na rzecz powstania majątku wspólnego. Jeśli w ramach konkretnej sprawy widoczne jest, że małżonek (bądź małżonka), w sposób uporczywy, bądź rażący, celowo nie przyczyniał się na rzecz dobrobytu rodziny, nie korzystał ze swoich możliwości zarobkowych, można w sposób pewny mówić o wystąpieniu ,,ważnego powodu”. W tym także duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30.11.1972 r., III CRN 235/72. Wskazane orzeczenie jest nadal aktualne, mimo upłynięcia ponad 45 lat od jego publikacji. 

Zakres przyczynienia się do powstania majątku wspólnego

 Od razu wskazuję, że materia trzeciej przesłanki jest o wiele bardziej rozbudowana, niż wygląda to na pierwszy rzut oka. Wskazać bowiem należy, że zazwyczaj zdarza się, że małżonkowie nie uzyskują takich samych dochodów. Często różnice w tym zakresie są znaczne. Jest to szczególnie widoczne i nadal aktualne w polskim utartym wizerunku rodziny. Mężczyzna, jako głowa rodziny, dbający o sferę finansową. Kobieta, jako matka, dbająca o wychowanie kwiatu polskiej młodzieży. Naturalnie to  jedynie stereotyp, jednak nadal w sporej części aktywny w mentalności polskiej. Dlatego też różnice w zarobkach są ważnym, ale nie jedynym markerem wskazującym na przyczynianie się do powstania majątku wspólnego. Praktyka w tym zakresie obrazuje, że obok wysokości zarobków, uwzględniane są także takie elementy, jak nakład osobistej pracy na rzecz wychowania małoletnich dzieci stron, sposób gospodarowania wspólnym majątkiem, a nadto rozkład ciężaru wykonywanych obowiązków wychowawczych i prac domowych.

Podsumowanie

Co bardzo ważne, Drogi Czytelniku,  abyś mógł dążyć do ustalenia nierównych udziałów, wskazane powyżej trzy przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. A więc obok ważnego powodu dla takiego ustalenia musi wystąpić nadto różne przyczynienie się do powstania majątku wspólnego. W wyjątkowych sytuacjach w istocie jedno zdarzenie może spełniać obie przesłanki.

Słowem zakończenia wskazuję, że postępowanie o  nierówne udziały w podziale majątku wspólnego poddawane jest podstawowym rygorom postępowania cywilnego. Co za tym idzie, małżonka, który wysuwa takie żądanie, wiąże art. 6 k.c. Oznacza to, że to właśnie na nim spoczywa ciężar dowodowy udowodnienia zaistnienia przesłanek uzasadniających nierówne udziały. Brak sprostania temu wymogowi (np. poprzez brak przedstawienia odpowiednich dowodów, świadków), wywołuje ujemne konsekwencje dla żądającego i może doprowadzić do nieuwzględnienia żądania. 

Jeżeli zainteresował Cię powyższy artykuł,  polub moją stronę na facebooku. Zależy mi także na Twojej opinii, bądź pytaniach w zakresie opisanego problemu. Zapraszam także do zapoznania się z propozycją współpracy z Kancelarią.